بررسی تطبیقی نقش قدرتهای بزرگ در شکل گیری و روند دو انقلاب مشروطه و انقلاب اسلامی

موضوع بحث این رساله یک مقایسه تطبیقی میان انقلاب مشروطه و انقلاب اسلامی است، از آن منظر که قدرت های خارجی چه نقشی در پیدایش و روند و نتیجه این انقلاب ها بازی کردند. در فصل اول، به بررسی و اثبات این مسأله پرداخته شده است که دخالت کشورهای قدرتمند در امور سایر کشورها در جهان جدید ناگزیر است. چرا که تغییر اساسی در نظام سیاسی کشورهای دیگر به وسعت یک انقلاب سیاسی، برای یک قدرت بزرگ تبعاتی مختلف از جمله، برهم خوردن توازن قوا به ضرر یا به سودش در دنیا یا منطقه ای خاص، نگرانی از سرایت ایدئولوژی انقلاب به ضرر قدرت بزرگ به خاک کشور یا مناطق نفوذ آن و زیر سؤال بردن مشروعیت این قدرت و نیز سود و زیان اقتصادی عمده، در نتیجه عدم رضایت انقلابیون به استمرار رابطه اقتصادی به شکل سابق. در مورد دو انقلاب عمده معاصر ایران، اوضاع از جهت دخالت قدرت های بزرگ همین گونه بود. دولت های بزرگ در دو انقلاب نقش بارزی بازی کردند. در انقلاب مشروطه هدف انقلاب استقلال سیاسی و محدود کردن استبداد سلطنتی به قانون بود. درحالیکه روسیه و انگلیس تلاش موفقیت آمیزی کردند که انقلاب و مشروطه به نحوی شکل بگیرد که منافع گذشته و بلند مدت آینده آنها در ایران تهدید نشود. در انقلاب اسلامی هدف برچیدن نظام سلطنت و روی کار آوردن یک جمهوری مبتنی بر احکام اسلام بود. درحالیکه ایالات متحده تلاش می کرد شاه همچنان با قدرت کامل بر سر کار بماند و یا نهایتا در بدترین حالت یک دولت دوست و وابسته به آمریکا در ایران قدرت را به دست بگیرد. شوروی هم تلاش می کرد گروه های چپ مایل به مسکو نهایتا قدرت را در نظام انقلابی در ایران به دست بگیرند. این نوشته تلاش کرده نشان بدهد با وجود دخالت آشکار این قدرت ها در دو انقلاب، عدم آگاهی کافی از سرشت استعماری غرب در همه گروه ها و اقشار فعال در انقلاب مشروطه باعث شد قدرت های بزرگ به هدف خود در منحرف کردن مشروطه برسند. درحالیکه یکدست بودن و آگاهی نسبتا کامل گروه های فعال در انقلاب اسلامی از سرشت منفعت طلب دولت های بزرگ دخالت موؤثر آنها در فرجام مطلوب انقلاب برای قدرت های بزرگ دنیا و به ضرر ملت ایران نا ممکن کرد.